Tijdens de opgravingen tot nu toe in Roode Steen 15, het buurpand van het museum, zijn er al enkele bijzondere vondsten gedaan. Maar wat was dit voor gebouw en wat is er precies gevonden? Iris Breed van de gemeente Hoorn interviewde archeoloog Michiel Bartels. Bekijk het interview in deze video.
Als muren konden spreken. Ons monumentale gebouw bevat zoveel verhalen. Iris Breed van de gemeente Hoorn ving een aantal hiervan in een video over het verleden van deze oudste bewoonde plek van Hoorn. Kijk de video hier.
Of lees hier meer over de oudste bewoonde plek van Hoorn.
Met de precisie van een militaire operatie werden ze uit het museum getakeld: onze Schutterstukken. In totaal worden 36.000 objecten naar ons nieuwe, zwaarbeveiligde depot gebracht. Op 22 februari was het de beurt aan de 3,5 meter hoge Schuttersstukken van schilder Jan Albertsz. Rotius uit 1650. Nadat de schilderijen een voor een door een metershoog luik in de muur waren geschoven, werden de kisten met een kraan over het monumentale hek getild. Heel even hing onze Hoornse Nachtwacht zwevend in de lucht. Toen het stevig ingepakte kunstwerk weer veilig op de grond stond, klonk er applaus van het toegestroomde publiek voor de verhuizers van Imming Logistics Fine Art, specialisten in vervoer en opslag van kunstwerken. Vervolgens werd het in de vrachtwagen gemanoeuvreerd om naar het depot getransporteerd te worden, terwijl in 17e-eeuwse kledij verkleedde schutters het verkeer regelden. Lees meer over de uithuizing van de Schutterstukken.
Meer zien?
Kijk hier de video over deze spectaculaire operatie (door Sander Wit)
Bekijk hier de uitzending van het NOS-journaal (item start op 9.11)
Waarschijnlijk is het je opgevallen als je recent in het Westfries Museum bent geweest: er wordt druk gewerkt aan de op handen zijnde sluiting vanwege de renovatie en verbouwing van het museum. Delen van het museum zijn niet meer bereikbaar en in de vitrine van het museumcafé staan objecten met groene, oranje en rode labels. Die labels hebben te maken met de collectiewaardering waar Afdeling Collecties mee bezig is. Maar hoe werkt dat precies? Lees hier meer over de uithuizing en herwaardering van de collectie.
Hoe zorg je ervoor dat het Westfries Museum gerestaureerd wordt in alle monumentale glorie, maar er toch vernieuwing en uitbreiding plaatsvindt? Architecten Boudewijn van Langen en Arné Peeters van TPAHG architecten zoeken en vinden de juiste balans, binnen de kaders sober en doelmatig. Zo is in de voorlopige ontwerpen voor het interieur uitgegaan van materialen met een bronsachtige uitstraling. Boudewijn: “Brons heeft zowel een historische als een warme, moderne uitstraling, dat past bij zowel de monumenten als bij het nieuwe Westfries Museum. En in het ontwerp zijn de enige moderne toevoegingen aan het monumentale complex het trappenhuis en de lift naast de entree. Zij verbinden alle etages met elkaar, zodat het museum straks wel goed toegankelijk is voor bezoekers die gebruik maken van een rolstoel.” Lees er meer over op onze homepagina. Scrol hiervoor helemaal naar boven.
Op 1 januari 2023 sluit het museum de deuren voor een ingrijpende restauratie, verduurzaming en uitbreiding van de monumentale museumhuisvesting. De gebouwen worden tevens toegankelijk gemaakt voor iedereen. Zonder dat dit ten koste gaat van de unieke sfeer en het monumentale karakter van het museum. Maar bij de vernieuwing van het Westfries Museum worden niet alleen de gebouwen onder handen genomen, ook de presentatie van de museumcollectie gaat op de schop. Het Westfries Museum vertelt na de heropening een vernieuwd meerstemmig en verbindend verhaal over de zeventiende eeuw: een verhaal waarin iedereen zich herkent en door erkent voelt. Omdat het Westfries Museum voor iedereen is, legt het museum nu al zijn oor te luister bij mensen die zich betrokken en aangesproken voelen bij de diverse thema’s. Om het nieuwe museale concept te toetsen heeft het museum daarom ook een klankbordgroep bij elkaar gebracht. Inmiddels denken zo’n vijftig mensen met heel verschillende achtergronden mee over onderwerpen als ‘toegankelijkheid’, ‘meerstemmigheid’ en ‘aantrekkelijkheid voor publiek’ in vijf verschillende werkgroepen.
Michiel Bartels is hoofd van de Archeologische Dienst West-Friesland. Samen met zijn collega-archeologen staat hij voor een intensieve en interessante uitdaging: de opgravingen onder het monumentale complex van het Westfries Museum. “We zijn zeer benieuwd wat we gaan vinden op deze locatie. De gebouwen bevinden zich op de oudst bewoonde plek van Hoorn: we verwachten een schat aan vondsten.” Vijf vragen aan de bevlogen archeoloog.
“Restanten van de eerste bewoning uit de 12e en 13e eeuw. De oudste Horinezen woonden op deze plek, aan de Westfries Omringdijk, op een terp wat later het plein de Roode Steen werd genoemd. We verwachten restanten van terpen en houten huizen. Ook zoeken we de fundamenten van het eerste stenen huis in Hoorn uit de veertiende eeuw: dat is voor Hoorn en Holland heel oud. Uit onderzoek weten we dat hier de allerrijksten van de stad en regio woonden: de Proost (dat is de afgezant van de bisschop van Utrecht) en de Graaf van Holland bijvoorbeeld: zij woonden in een verdedigbaar huis, een natuurstenen woning. Het eerste stenen huis van Hoorn moet zich hier bevinden en wij zijn daar zeer nieuwsgierig naar!”
“Allereerst hebben we uitgebreid bureau-onderzoek gedaan in de archieven: wat is er bekend over de bebouwing en bewoning door de eeuwen heen? Wie waren de mensen die hier woonden? Ook hebben we gezocht naar parallellen in onze omgeving, zoals de eerste stenen huizen in Friesland: daar staan er nog steeds een aantal van overeind. Daarnaast hebben we gekeken naar eerdere opgravingen op de Roode Steen, vooral naar de locatie van de Winston bioscoop 25 jaar geleden. Toen hebben we verschrikkelijk veel gevonden: we verwachten minstens dezelfde hoeveelheid, en waarschijnlijk zelfs meer. In de vochtige grond van Hoorn wordt alles immers goed bewaard. Ook textiel en leer blijft onder water heel lang goed.”
“Per 1 januari 2023 sloot het museum voor publiek. Uiteraard moest eerst het hele museum leeg, dat is inmiddels gebeurd. Zodra akkoord is op de aanbesteding worden de dragende muren verstevigd en kunnen de damwanden om het museum geplaatst worden. De damwanden vormen een bouwkuip: zo kan er geen water meer instromen en ze houden bij het graven de grond aan de andere kant van de damwand stevig op zijn plaats. We verwachten in het voorjaar van 2024 te kunnen starten met de archeologie. Allereerst gaan er elektrische graafmachines in, afhankelijk van het pand. We gaan eerst oude kelders aantreffen en bijvoorbeeld een enorme betonnen kluis onder de voormalige ABN-bank, die moeten eruit gesloopt worden voor je verder kunt. Dat doet de aannemer, dan gaan wij erin. Bij de andere panden – oorspronkelijk bestond het museale complex uit zeven panden die samen zijn gevoegd – weten we niet precies wat we gaan aantreffen aan obstakels en archeologische schatten. Om maar met een Cruijffiaanse wijsheid te spreken: ‘je ziet het pas als je er bent’.”
“Het wordt een intensief traject, op deze locatie bevinden zich vele archeologische voorwerpen in de grond. Archeologen zijn van de spullen. Daarmee hopen we een goed beeld te kunnen krijgen van de macht en elite van Hoorn, en zo het verhaal te kunnen vertellen van deze mensen en van de bewoningsgeschiedenis. We gaan namelijk overblijfselen van huizen vinden en alles wat erbij hoort, zoals gebruiksvoorwerpen: die vondsten vertellen een heel verhaal. Vind je handschoenen van een botenbouwer, dan zijn het wanten waarmee je boten kunt teren. Maar de vrouw van de schout van Hoorn droeg wellicht luxe geitenleren handschoenen. Op deze locatie verwachten we vooral juist dit soort spullen aan te treffen. En we gaan proberen zoveel mogelijk alle Horinezen mee te laten genieten van wat we gaan vinden.”
Het Westfries Museum blijft straks een museum dat zich toelegt op de cultuurgeschiedenis van de zeventiende eeuw: dat is immers de meest enerverende periode in de geschiedenis van Hoorn, West-Friesland en Nederland. En die geschiedenis is in onze stad en regio nog altijd tastbaar en zichtbaar aanwezig, dat verhaal willen we blijven vertellen. Maar wat verandert er dan wel in het nieuwe museale concept? Wat zie je straks als je door het museum loopt en waarmee worden de bezoekers verrast en geïnspireerd? De presentaties in het vernieuwde museum kennen straks ieder een eigen thema en sfeer, waar het verleden vanuit verschillende perspectieven wordt belicht. De thema’s sluiten aan bij de nieuwe vragen die historici en de samenleving vandaag de dag aan het verleden stellen. Zoals over de positie van de vrouw in die tijd en over het leven van een tot slaaf gemaakte huisbediende in het laat 17e-eeuwse Hoorn. Thema’s die tot nu toe niet, of te weinig, in het museum aan bod zijn gekomen.
Het project Vernieuwing Westfries Museum bevindt zich nu in de Ontwerpfase. Voordat er verbouwd wordt, moeten de plannen door de architect tot in detail worden uitgewerkt. Zo is het voor de aannemer duidelijk welke werkzaamheden uitgevoerd moeten worden. Denk aan de uitwerking van zaken als de fundering, het type installaties voor klimaatbeheersing en beveiliging, maar ook de plaats en breedte van de publieksdoorgangen, de nieuwe entree en de aanbouw voor de lift bijvoorbeeld. Als deze uitwerkingen er zijn, wordt een aannemer aangetrokken via een aanbestedingsprocedure. De bouw zal dan daarna worden uitgevoerd. Het museum sluit per 1 januari 2023 de deuren voor het publiek. Inmiddels bereidt het museumteam de verhuizing van de collectie en de kantoren voor. Daarnaast werkt het museum de plannen voor een nieuw, inhoudelijk concept verder uit. Ook werkt het aan een aansprekende presentatie in het nieuwe tijdelijke onderkomen vanaf zomer/voorjaar 2023. Dat vindt plaats in een ander prachtig Hoorns monument waar de stad trots op is: de Statenpoort.
De schatbewaarders van de Hoornse monumenten. Zo zou je Pieter Meijers en het Team Erfgoed (Monumenten & Archeologie) van de gemeente Hoorn kunnen noemen. Zij houden immers het monumentale erfgoed van onze historische stad in een zo goed mogelijke staat. Maar niet alleen hun expertise waarborgt de historische kwaliteit van de vernieuwing van het Westfries Museum. Er wordt ook nauw samengewerkt met o.a. de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, de Nationale Monumentenorganisatie en de gemeentelijke Monumenten- en Welstandscommissie Hoorn. Pieter: “Hoorn mag dan een relatief klein stadje zijn, ons monumentale erfgoed is groots en dient goed bewaard te worden voor komende generaties.” Er zijn nogal wat instanties betrokken bij de vernieuwing van het Westfries Museum. Een belangrijk deel daarvan staat borg voor de bewaking van de monumentale kwaliteit.
Op de drempel van een nieuw Westfries Museum
Op 21 september 2021 besloot de Hoornse gemeenteraad tot financiering van de restauratie en verbouwing van het Westfries Museum. Hiermee wordt funderingsherstel mogelijk gemaakt, maar ook verduurzaming van de monumentale panden, het verbeteren van de toegankelijkheid – waardoor straks iedereen het museum kan bezoeken – en het samentrekken met het monumentale buurpand Roode Steen 15. Dat betekent dat de monumentale gebouwen behouden blijven en dat het museum toekomstbestendig gemaakt kan worden voor de komende generaties. Benieuwd naar alle ins en outs? Bekijk hier het Projectplan Vernieuwing Westfries Museum (versie april 2022). Of lees hier meer over de toekomst van het Westfries Museum.
