Bijbel met zilveren boekband uit 1623
We zijn vereerd dat we als Westfries Museum een bijzonder 17e-eeuws topstuk aan de collectie mogen toevoegen. Een rijk gedecoreerde zilveren boekband met een zeldzame editie van het Nieuwe Testament, in 1623 gedrukt in Hoorn. Van deze bijbel zijn slechts vijf exemplaren bekend, waarvan enkele in veel mindere staat. Boekband en bijbel zijn nog in originele staat en deze bevat zelfs de namen van drie van de 17e-eeuwse eigenaren handgeschreven op het schutblad. Deze zeer welkome aanvulling op de collectie wordt na de renovatie van het museum hét topstuk van het thema ‘Geloof’. Maar voor de sluiting van het museum is de aanwinst nog voor iedereen te bewonderen t/m 1 juni 2025. De aankoop werd mede mogelijk gemaakt door de Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar KOG-Vereniging Rembrandt Fonds en haar Mr. J.J.A.M. Kennis Fonds).
In de bijbel staat te lezen: ‘Gedruckt na de oudste ende correctste Copije van Nicolaes Biestkens. Door Zacharias Cornelisz, Boeckverkooper tot Hoorn, 1623’. Directeur Ad Geerdink is opgetogen over de verwerving. “Deze zeldzame in Hoorn gedrukte bijbel met zijn ongekend fraaie en rijk gedecoreerde zilveren boekband is een aanwinst uit duizenden. En niets minder dan een historische sensatie door handgeschreven vermelding van de eerste eigenaren. De bijbel en de vermelde namen doen een Doopsgezinde context vermoeden. Er is inmiddels al onderzoek gedaan naar de namen die vermeld staan op het schutblad, maar dat heeft nog niet tot een positieve identificatie van de 17e-eeuwse eigenaren geleid.”
Zeldzaam en rijk-gedecoreerd
De bijbel met zilveren boekband is afkomstig uit de collectie van de gepassioneerde verzamelaar Bernie Vervoort, die recent overleed. Het bijzondere erfgoed kon worden verkregen met behulp van Vereniging Rembrandt, de Kerkmeijer-de Regt Stichting en de Vrienden van het Westfries Museum. De ondersteuning werd verleend omdat de bijbel met boekband voor de geschiedenis van Hoorn uiterst relevant is. Zo is de zilveren boekband vanuit kunsthistorisch oogpunt interessant. De boekband is rijk gedecoreerd en de stijl van de ornamentiek is geïnspireerd op de ornamentprenten van Theodor de Bry. (Luik 1528 – Frankfurt 1598). Ook het werk van de Vlaamse graveur Adriaen Collaert heeft mogelijk tot inspiratie geleid. Er zijn onder andere verschillende bloemen te zien, twee aapjes, een schaal met vruchten, een paar gevleugelde huisjesslakken, opspringende honden, een vrouwelijke en een mannelijke gevleugelde herme, vogels en vlinders. Niet alleen zijn deze vroeg 17e-eeuwse Noord-Nederlandse zilveren boekbanden uiterst zeldzaam, ook de vormgeving, uitvoering en het graveerwerk is van een hele hoge kwaliteit. Dit maakt de zilveren boekband ook waardevol voor de landelijke kennis over de vroeg 17e-eeuwse zilversmeedkunst.
Inkijkje in Hoornse 17e-eeuwse handel en wandel
Het belang betreft ook de bijbel zelf. Het Westfries Museum heeft zeer weinig religieuze objecten in de collectie met een Doopsgezinde achtergrond. En dat terwijl Doopsgezinde kooplieden een grote rol speelden in de opbloeiende handel in West-Friesland vanaf het eind van de 16e-eeuw, zoals Pieter Jansz Liorne, zoon van de Doopsgezinde voorganger Jan Willemsz en ‘uitvinder’ van het fluitschip. De gereformeerde stedelijke overheid nam een tolerante houding aan ten aanzien van deze andersgelovigen, zoals dus blijkt uit de vrijheid die de bekende Hoornse drukker en uitgever Zacharias Cornelisz. had om drukwerken met een Doopsgezinde signatuur te drukken en te verspreiden. De bijbel met zilveren boekomslag geeft hiermee ook een uitzonderlijk inkijkje in de Hoornse handel en wandel uit deze periode.
Ook relevant voor Collectie Nederland
“De bijbel met zilveren boekomslag vormt hiermee op alle vlakken een zeer welkome aanvulling,” aldus Ad Geerdink. “Niet alleen als aanwinst voor de collectie van het Westfries Museum, maar ook voor de Collectie Nederland. Het wordt dan meteen het topstuk van het thema ‘Geloof’ in de vernieuwde presentatie van de museumcollectie, waar momenteel aan wordt gewerkt.” De zilveren boekband met bijbel is vanaf 16 mei t/m 1 juni nog te zien in het Westfries Museum. Deze wordt toegevoegd aan de huidige expositie TIME in FASHION. Op 2 juni 2025 sluit het museum voor een ingrijpende renovatie tot medio 2027.
Over Vereniging Rembrandt
De Vereniging Rembrandt geeft Nederlandse musea al sinds 1883 onmisbare steun bij de aankoop van topkunst, zodat iedereen daar blijvend van kan genieten. Ook helpt zij bij restauraties en onderzoek. Zij kan dit werk doen dankzij de vrijgevigheid en betrokkenheid van haar leden. Daar krijgen ze ook iets voor terug: vrije toegang tot meer dan 125 musea in Nederland, drie keer per jaar een inspirerend kunstmagazine en uitnodigingen voor kunstevenementen. De Vereniging Rembrandt is onafhankelijk, overkoepelend en beschikt over brede expertise. https://www.verenigingrembrandt.nl
Jenny Verbrugge-Vervoort onthult de Zilveren Bijbel.
