In 2023 vierde Hoorn dat 450 jaar geleden, op 11 en 12 oktober, de Slag op de Zuiderzee plaatsvond: de Spaanse overheersers werden verslagen, de stad en de regio wonnen de vrijheid. Een gebeurtenis die zorgde voor een omwenteling in de Nederlandse geschiedenis. Want door de vrije handel via de Zuiderzee werden Hoorn en de andere Westfriese steden namelijk zeer welvarend. En schreven Hoorn en de regio even mee aan de wereldgeschiedenis.
Ons museum was nauw betrokken bij deze viering van de Slag op de Zuiderzee. Op 11 oktober 2023, de dag waarop het 450 geleden is dat de zeeslag begon, hebben we de online tentoonstelling De Slag op de Zuiderzee gelanceerd. De digitale tentoonstelling bevat een schatkamer aan kleurrijke verhalen in de vorm van korte video’s, teksten, podcasts en meer. Samen geven ze op toegankelijke en interessante wijze een beeld van deze zo belangrijke periode in de geschiedenis van Nederland. De Slag op de Zuiderzee was immers een sleutelmoment in de geboorte van Nederland en daarom niet alleen voor stad en regio, maar ook landelijk van belang.
De online tentoonstelling is te beleven op slagopdezuiderzee.wfm.nl.
Het verhaal van de Slag op de Zuiderzee
In 1573 is ons land verwikkeld in de 80-jarige oorlog met Spanje. De Spaanse katholieke koning Filips II is de baas over Nederland. Willem van Oranje wil de Spanjaarden verjagen en van de Nederlanden een zelfstandige staat maken. Als meerdere steden tegen de Spaanse bezetting in opstand komen, stuurt Filips de hertog van Alva naar Nederland. Hij moet orde op zaken komen stellen en regeert met harde hand: de Spanjaarden gaan plunderend en brandstichtend door steden als Zutphen, Naarden, Haarlem en Alkmaar.
Solidair met Alkmaar
Hoorn is solidair met Alkmaar. In het najaar van 1573 stuurt onze stad manschappen en kanonnen om te helpen bij de strijd. De Alkmaarse bevolking strijdt moedig. Als de dijken rond de stad worden doorgestoken, krijgen de Spaanse soldaten natte voeten. Op 8 oktober 1573 slaan zij op de vlucht.
Aanval in aantocht
Op de Zuiderzee gaat de strijd echter door. Het Spaansgezinde Amsterdam wil af van de opstandelingen die de handelsroutes blokkeren en stuurt een enorme vloot richting Hoorn. Daar waren de Horinezen al een tijdje bang voor. Alle kanonnen staan immers nog in Alkmaar. In alle haast wordt begonnen om huisraad, metalen hekken en andere zaken om te smelten tot kanonnen en kogels.
Overmacht
Ze zijn net op tijd klaar. Op 11 oktober 1573 komen de Spanjaarden aan in het Hoornse Hop en gaan de strijd aan met de watergeuzen. Het lijkt bij voorbaat een verloren zaak. De Spaanse vloot is met veel meer manschappen en het indrukwekkende en goed uitgeruste admiraliteitsschip van bevelhebber Bossu lijkt onoverwinnelijk. Toch vechten de watergeuzen, de Hoornse en Westfriese bevolking met man en macht. Zelfs in roeibootjes gaan ze de vijand te lijf.
Jan Haring
Als de boot van de Hoornse schipper Jan Floor het admiraliteitsschip entert, is Jan Haring een van de matrozen die aan boord gaat. In een flits weet hij wat te doen. Hij klimt in de mast van het admiraliteitsschip en rukt de admiraliteitsvlag eraf. Direct wordt hij doodgeschoten en stort neer op het dek, met de vlag nog in zijn handen. Dit blijkt echter de ommekeer in de strijd. Omdat ze de vlag niet meer zien, denken de andere Spaanse schepen namelijk dat Admiraal Bossu zich heeft overgegeven. Zij vluchten terug naar Amsterdam.
Wereldgeschiedenis
Op 12 oktober 1573 geven de Spanjaarden zich over. Amsterdam is nog steeds in Spaanse handen en kan daarom geen handeldrijven over zee. De Westfriezen kunnen dat nu wel en nemen die rol over. De Hoornse hoogtijdagen beginnen en de stad schrijft even mee aan de wereldgeschiedenis – die mooie kanten, maar ook zwarte bladzijden kent.
Het schilderij Slag op de Zuiderzee
In ons tijdelijke onderkomen, de Statenpoort, kun je het indrukwekkende schilderij ‘De Slag op de Zuiderzee’ van Jan Blanckerhoff bewonderen. Het werk maakt deel uit van de multimediashow ‘Ontdek het verhaal van Hoorn’ die je vanuit de Statenpoort laat kennismaken met de historische hoogtepunten van Hoorn.
