Kunst in de Grote Kerk
Maak kennis met historisch Hoorn in Heavens Hotel Hoorn in de Grote Kerk. Op de hoge muren prijken metershoge prints van schilderijen uit het Westfries Museum. Het zijn bestaande Hoornse locaties, geschilderd door beroemde kunstenaars uit het verleden. Ontdek hier meer over de kunst, en loop vooral zelf ook eens langs de monumenten in de Hoornse binnenstad.
Wandelend door de stad de geschiedenis ontdekken? Download hier de podwalk.
‘Kunst in de Grote Kerk’ is een samenwerkingsverband tussen Heavens Hotel Hoorn en het Westfries Museum. Het Westfries Museum vertelt de geschiedenis van Hoorn en de regio, maar staat aan de vooravond van een grote verbouwing. Zo kun je toch genieten van deze bijzondere kunstschatten die nu op depot staan.
Gezicht op Hoorn, Hendrick Cornelisz. Vroom (1622)
Dit is Hoorn op zijn mooist. In 1622 geschilderd door Hendrick Cornelisz. Vroom uit Haarlem, Nederlands bekendste marineschilder. Vrooms oog voor detail was fenomenaal en levert ons een schat aan informatie op. De stad is in al zijn pracht en praal te bewonderen met als stralend middelpunt de Hoofdtoren aan de haven.
Links zie je de Grote Kerk, een markant gebouw dat een rijke geschiedenis met zich meedraagt. Na een brand in de 19e eeuw werd de kerk in 1842 herbouwd. En in 1881 herrees de kerk opnieuw, na een blikseminslag. Tegenwoordig straalt het monumentale gebouw nog steeds een tijdloze pracht uit: als een symbool van de veerkracht van Hoorn. De Grote Kerk herbergt nu Heavens Hotel Hoorn.
Hoorn op het toppunt van macht en roem
Nog verder links zie je de houten toren bij het St. Jansgasthuis, het dak van de Waag en het oude Stadhuis op de Roode Steen. Rechts staan de Hoofdtoren, de Oosterkerk en het statige West-Indisch Huis aan de Binnenluiendijk. Het schilderij toont echter vooral de haven van Hoorn tijdens het toppunt van bloei: er was handel met Noord- en Zuid-Europa, scheepvaart naar Indië, Afrika en Amerika. De visserij en de walvisvaart floreerden en ook aan wal was volop bedrijvigheid in scheepsbouw en verwerkingsindustrie.
Vooral liefde voor schepen
Maar waar het Vroom echt om gaat zijn de schepen. Waarschijnlijk zijn de twee grote schepen hetzelfde soort schip: een pinas (zeilschip voor handel of oorlogsvoering) met het wapen van Hoorn op de spiegel. De linker pinas vaart uit, de prinsenvlag in top. Op de vlag staat de naam van de schilder: ‘VROOM’. Tussendoor varen kleine scheepjes met producten voor de markt, reizigers, bemanningen, kapiteins en bewindhebbers. Het is een drukte van belang, Hoorn is hier in de 17e eeuw op het toppunt van haar macht en roem.
De Roode Steen in Hoorn, Isaac Ouwater (1784)
Het Westfries Museum heeft drie schilderijen van Isaac Ouwater: een gezicht op de Nieuwstraat, een impressie van de haven met een baggermolen en ook dit gezicht op de Roode Steen. Je ziet hier enkele van de meest iconische gebouwen van Hoorn: het Statencollege (waar het Westfries Museum huist), het oude stadhuis met de karakteristieke trap en de Waag.
Helaas is het oude stadhuis alleen nog in de contouren in de huidige bestrating te zien. Dat gebouw werd wegens de slechte bouwkundige staat gesloopt in 1797. Het Statencollege en de Waag zijn gelukkig bewaard gebleven. Het Statencollege huisvest nu het Westfries Museum en in de Waag – ontworpen door de beroemde bouwmeester Hendrik de Keyser – vind je nu een restaurant.
Statencollege als blikvanger
De grote blikvanger op dit schilderij is het pand met de rijkversierde gevel: het Statencollege. Het gebouw staat er nog steeds zoals Isaac Ouwater het schilderde, met het prachtige monumentale hek uit 1729 en het daarachter gelegen entreegebouw. Of liever gezegd: zo staat het er weer. Want aan het begin van de twintigste eeuw is het gebouw flink gerestaureerd en in zijn oorspronkelijke staat teruggebracht, inclusief het wapen van Frederik Hendrik. Meer over het Westfries Museum.
Gezicht op Hoorn, Caspar van Wittel (1712)
Caspar van Wittel schilderde ‘Gezicht op Hoorn’ in 1712. Dat deed hij niet in Hoorn, maar in zijn woonplaats Rome. Het is een gouache, een schilderij dat is gemaakt met dekkende waterverf waardoor je de ondergrond niet meer ziet (in tegenstelling tot een aquarel). In dit stadsgezicht komen Van Wittels gevoel voor kleur en detail heel goed tot uitdrukking. Ook zie je in dit kunstwerk de levendigheid en de zuidelijke zonovergoten sfeer, waarmee hij uitgroeide tot de wereldberoemde meester van de veduta: de uitgestrekte stadsgezichten.
In 1684 en 1685 is Van Wittel even terug in Nederland. De schilder bezoekt ook Amersfoort en Hoorn. Daar maakt hij waarschijnlijk schetsen die hij meer dan vijfentwintig jaar later in Rome uitwerkt tot twee gouaches, in de stijl van ‘vedute ideate’ (gefantaseerde stadsgezichten). Zijn stadsgezicht van Hoorn is topografisch inderdaad niet helemaal realistisch. Zo schilderde hij wèl de oude Oosterpoort, maar niet de nieuwe Oosterpoort, gebouwd in 1578. Sommige gebouwen zijn groter afgebeeld dan in het echt. Door het licht en zijn artistieke vrijheid geeft Van Wittel Hoorn een vleugje ‘dolce vita’.
Naar Rome
Caspar van Wittel werd geboren in Amersfoort in 1652/53 en was leerling bij de schilder Mathias Withoos. In het rampjaar 1672 vlucht hij voor de invallende Franse troepen en verhuist samen met zijn leermeester naar Hoorn. Net als vele andere jonge schilders vertrekt hij twee jaar later naar Rome. Daar sluit hij zich aan bij de ‘Bentvueghels’: een broederschap van kunstenaars uit de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden.
In één adem met Rembrandt
Van Wittel wordt in het buitenland in één adem genoemd met Rembrandt, Vermeer, Frans Hals en Jan Steen. Hij is een van de beroemdste landschapsschilders in Italië en zijn werken brengen miljoenen op. Hier in Nederland kent nauwelijks iemand zijn naam en werk. Waarschijnlijk omdat er maar een paar werken in Nederlandse collecties bekend zijn, waaronder een ‘Gezicht op Amersfoort’ en dit ‘Gezicht op Hoorn’. Op 13 september 1736 sterft Van Wittel in Rome, 83 jaar oud. Samen met zijn vrouw Anna ligt hij begraven in de Santa Maria in Vallicella, (de Chiesa Nuova) in het centrum van Rome.
Statenpoort in Hoorn, Cornelis Springer (1885)
Op dit schilderij van Cornelis Springer zie je een gezelschap dat de Statenpoort in Hoorn bezoekt. Met op de voorgrond de postiljon: een koerier te paard die een vaste route langs de steden en dorpen reed. Een typerend stuk voor Springer. Hij reisde veel in Nederland rond om schetsen te maken van stadsgezichten. Vooral stadhuizen hadden zijn interesse en vandaar ook dat op dit schilderij de Statenpoort staat: het oude stadhuis in Hoorn.
Springers werken zijn vaak zeer waarheidsgetrouw en wijken slechts in detail af van de werkelijkheid. Maar op zijn schilderijen zie je wel vaak 17e-eeuwse figuren. Dat past bij de 19-eeuwse traditie om de 17e eeuw te idealiseren. Cornelis Springer wordt gezien als een van de grote schilders van de Nederlandse Romantiek.
Het Statenlogement
Op dit moment kun je in de Statenpoort in de Nieuwsstraat, op steenworp afstand van de Grote Kerk, de geschiedenis van Hoorn beleven via een spectaculaire videoshow van zo’n 15 minuten. In het verleden was de Statenpoort echter het Statenlogement: een hotel voor de gasten van het College van Gecommitteerde Raden van het Noorderkwartier en West-Friesland. Daarna heeft het tot 1977 dienstgedaan als stadhuis.
De Nieuwstraat in Hoorn, Isaac Ouwater (1784)
Op dit schilderij staat de Nieuwstraat in Hoorn afgebeeld, met op de achtergrond de Grote Kerk waar Heavens Hotel Hoorn nu huist. De kerk brandde op 3 augustus 1838 compleet af na een ongeluk met een vuurpot van een loodgieter op het dak. Maar gelukkig heeft schilder Isaac Ouwater de kerk nog in zijn oude glorie vastgelegd.
Isaac Ouwater uit Amsterdam maakte zeer gedetailleerde stadsgezichten in de traditie van Jan van der Heyden en Gerrit Berckheyde. Een genre dat halverwege de 17e eeuw in opkomst was. Net als zij werkte Ouwater zeer precies, topografisch zo juist mogelijk. Zelfs de voegen van de gebouwen werden minutieus geschilderd. Hij verlevendigde zijn werk met (groepjes) mensen.
De Grote Kerk
Nadat op 3 augustus 1838 de kerk afbrandde werd in 1842/44 een nieuw kerkgebouw neergezet naar een ontwerp van Karel Georg Zocher. Maar in 1878 brandde ook deze af toen het door een blikseminslag werd getroffen. De huidige kerk werd van 1881 tot 1883 gebouwd, naar een ontwerp van Constantijn Muysken in een maniëristische renaissancestijl. Op de torenspits prijkt nu een zeemeermin en in de Grote Kerk zelf zijn naast Hotel Heavens en restaurant The Saint ook 36 appartementen gebouwd.
Hoofdtoren en Veermanskade te Hoorn, Klaas Cloeck (datum onbekend)
Klaas Cloeck, rond 1730 geboren in Hoorn, was van beroep schilder, maar ook ‘Commies aan den hoofdtoren in zijne geboorteplaats’. Oftewel de commissaris die voor het toezicht en de administratie van de Hoofdtoren verantwoordelijk was. Blijkbaar had hij tijd over: in oude geschriften staat namelijk dit geschreven. ‘Daar hij door de laatste betrekking, die hem veel ledigen tijd gaf, steeds de zee voor oogen had, legde hij zich bijzonder op het schilderen van zeestukjes toe, en op het nateekenen der schepen, die destijds in zoo grooten getale in de havens van Hoorn lagen. Cloeck overleed in zijne geboortestad den 26sten November 1800.’
De Hoofdtoren, het gebouw op Cloecks schilderij, werd in 1532 gebouwd. Het is een halfronde geschutstoren bij een steiger uit 1464 (het Houten Hoofd). De toren was een belangrijk verdedigingswerk tegen aanvallen vanuit de Zuiderzee. Dat zie je vooral goed aan de schietgaten in de 1,5 meter dikke muur van natuursteen aan de zeezijde en aan de weergang erboven. Een vuurkooi, hoog aan de muur, bood plaats aan een vuurbaken.
Verdedigingstoren
De strategische positie bood ruim zicht en een wijd schootsveld over zee. De laatgotische stijl gebouwde toren kreeg er nog een klokkentoren bij in 1651 (in Hollandse Renaissancestijl). Bovenin hangt een klok uit 1522, deze werd dagelijks geluid bij het vertrek van het beurtschip. Een grote gevelsteen aan de zeezijde herinnert aan twee oude restauraties.
Maar nu is het een restaurant
Na de taak van verdedigingstoren heeft in 1614 de Noordse Compagnie (voor de walvisvaart) haar intrek in de toren genomen. Toen werden er ook vensters aangebracht. Ook het gilde van de Lakenbereiders, de Maatschappij voor de Levantse Handel en het Geneeskundig Gezelschap kwamen in de Hoofdtoren bijeen. De Hoofdtoren doet nu al jaren dienst als restaurant en biedt nog steeds prachtig uitzicht over de haven en het water.
